Onderzoek naar de beginselen van recht en bestuur
Pierre-Joseph Proudhon
Wat is eigendom? (1840) van Pierre-Joseph Proudhon (1809-1865) is een klassieker om meerdere redenen. Het gaf niet alleen naam aan een stroming binnen het socialisme en vorm aan het verzet tegen ongelijkheid, maar het beschreef ook een nieuwe, vrije maatschappij: die van de anarchie.
Proudhon mag worden gezien als een van de eerste anarchistische denkers en daarmee als grondlegger van het anarchisme. Tijdens zijn leven verzette hij zich fel tegen het autoritair socialisme en tegen het kapitalisme. In plaats daarvan bepleitte hij een coöperatieve samenleving, zonder regering. Proudhon is voor afschaffing van de private eigendom en de vervanging daarvan door particulier bezit en vruchtgebruik. In zijn strijd wordt hij gedreven door zijn innerlijke, radicale afschuw van elke vorm van overheersing van de mens door de mens en zijn gevoel van (materiële) rechtvaardigheid.
Op de vraag ‘Qu’est-ce que la propriété?’ (Wat is eigendom?) antwoordt Proudhon met zijn klassiek geworden uitspraak: ‘La propriété, c’est le vol!’ (Eigendom is diefstal!). Hiermee verzet hij zich tegen de werkgever die de door de arbeiders geproduceerde meerwaarde in zijn zak steekt. Die meerwaarde behoort de arbeiders toe. In zijn ogen creëert alleen arbeid rijkdom. Is dat niet het geval, dan is er sprake van diefstal. Nu de kloof tussen arm en rijk onoverbrugbaar lijkt te worden en rendement op vermogen vele malen groter is dan rendement op arbeid blijkt dat Wat is eigendom? na 175 jaar niets aan actualiteit heeft ingeboet.
Oorspronkelijke titel: Qu’est-ce que la propriété?
Uit het Frans door Zsuzsó Pennings.
Met een voorwoord van Thom Holterman
