Michaël Stoker
Het is nu alweer ruim dertig jaar geleden dat de eerste Nederlandse vertalingen van de Portugese dichter Fernando Pessoa (1888-1935) verschenen.
Fernando Pessoa (1888-1935) wordt door velen beschouwd als de grootste Portugese schrijver van de twintigste eeuw. Na zijn dood ontdekte men een inmiddels beroemde kist met daarin ruim 27.000 blocnotevelletjes, dicht beschreven pagina’s en snippers papier vol gedichten, bespiegelingen, essays en brieven. Sindsdien zijn onderzoekers van over de hele wereld bezig dit enorme en raadselachtige oeuvre te ontsluiten. In de kist bleek een complete literatuur verborgen te zitten met diverse zelf gecreëerde literaire stromingen en hele oeuvres ondertekend door verschillende fictieve personen (heteroniemen), zoals bijvoorbeeld Alberto Caeiro, Alvaro de Campos, Ricardo Reis en Bernardo Soares. Een ‘drama in mensen’ noemde Pessoa zijn uitputtende coterie van alter-ego’s zelf, dat in zijn geheel een overrompelend portret van de moderne mens toont. Ruim zeventig jaar na zijn dood is het mysterie Pessoa nog steeds niet helemaal ontrafeld.
In Fernando Pessoa: De fictie vergezelt mij als mijn schaduw gaat Michaël Stoker dieper in op Pessoa’s leven en werk. Stoker bespreekt de complexiteit die voortkomt uit Pessoa’s beroemde gebruik van ‘heteroniemen’ en staat uitgebreid stil bij zijn zelden becommentarieerde proza. Een grote rol is weggelegd voor het Boek der rusteloosheid, een bundeling prozateksten van Pessoa’s semi-heteroniem Bernardo Soares. Aan de hand van dit werk schetst hij de leefruimte die Soares en zijn schepper Pessoa deelden: een afgrond die de werkelijkheid van alledag scheidt van de wereld van de droom. Voor dit boek had de auteur toegang tot de Pessoa-archieven in Lissabon, waardoor het tevens enkele niet eerder gepubliceerde en vertaalde teksten bevat. Fernando Pessoa: De fictie vergezelt mij als mijn schaduw opent nieuwe deuren naar de schatkamers van Fernando Pessoa.
Naar eigen zeggen beleefde Pessoa op 8 maart 1914 'de triomfdag' van zijn leven, toen hij zijn inmiddels wereldberoemde alter ego's ('heteroniemen') schiep. Om deze ‘triomfdag’ te gedenken organiseren Salon Saffier en het Poëziecircus een festival rondom leven en werk van de auteur. Pessoa en zijn heteroniemen zijn nu, vijfennegentig jaar later, niet meer weg te denken uit de Europese poëzie.
...de auteur nam de moeite om Portugees te leren, om oorspronkelijk onderzoek te doen in de archieven in Lissabon en in contact te treden met vooraanstaande Pessoa-kenners. (...) Een voortreffelijke studie.
Prof. Dr. Paulo de Medeiros, hoogleraar Portugees Universiteit Utrecht
Dit boek is een welkome aanvulling op de Nederlandse uitgaven van Pessoa in Nederland. Het geeft niet alleen een overzicht van de receptie van Pessoa in Nederland, maar levert ook een bijdrage aan de beschouwing van Pessoa wereldwijd. Stoker schenkt uitgebreid aandacht aan Pessoa’s proza, dat nooit eerder echt is onderzocht, zelfs niet door Portugese onderzoekers.
Prof. Dr. Paulo de Medeiros, hoogleraar Portugees Universiteit Utrecht
