Richard Wagner
Een van de belangrijkste bijdragen van het afgelopen jaar aan de Nederlandstalige literatuur zijn de twee bundels met teksten van Wagner die in vertaling zijn uitgebracht door Uitgeverij IJzer. Een derde bundel is in voorbereiding.
De vertalingen, annotaties en inleiding van Philip Westbroek zijn uitstekend. Het resultaat van lezing van de hele bundel is niet alleen het inzicht dat het beruchtste geschrift, zoals te verwachten, abject is, maar ook dat het duidt op de verregaande kleinzieligheid van de beroemde componist Wagner. Hierdoor kunnen wij ‘de gehele persoon’ – als zoiets al bestaat bij een creatief, complex en ambivalent karakter – wellicht iets beter begrijpen. Al lezende bekroop mij de ongemakkelijke waarheid dat Wagner lang niet de enige was en is, die zijn onderbuik zo ongegeneerd liet en laat spreken. Wij, die graag geloven geleerd te hebben van de Tweede Wereldoorlog, hebben dat lichaamsdeel verbannen naar het cabaret en het voetbalstadion. In Wagners economisch keiharde en cultureel on-Verlichte samenleving was zijn houding echter de normaalste zaak ter wereld, zeker voor iemand die houdt van dramatiseren, al deelde gelukkig lang niet iedereen zijn opvattingen. De tijden zijn veranderd, maar een gevoel van onbehagen in de onderbuik is onuitroeibaar. Beschaving is geen vrucht van de vooruitgang, maar van een permanente confrontatie met de Wagner in ons.
Emanuel Overbeeke, musicoloog
zie: https://www.nexus-instituut.nl/leestafel/305-geschriften-over-kunst-politiek-en-religie
Richard Wagners kunst staat in het teken van de utopie. Zijn doel is het verlossen van de mens, die zowel gebukt gaat onder de last van de traditie als de leugen van de moderniteit. In de spiegel van de mythe toont Wagner de mens zijn ware wezen. In zijn geschriften doet Wagner verslag van zijn zoektocht op het gebied van muziek, theater, filosofie, politiek en religie. Het Gesamtkunstwerk verenigt de kunsten en de kunst moet een nieuwe gemeenschap stichten. Voor het eerst verschijnen in Nederlandse vertaling Wagners meest boeiende, bekende of beruchte teksten, zoals De kunst en de revolutie, Beethoven en Religie en kunst en het omstreden Het Jodendom in de muziek.
De lezer wordt terzijde gestaan door een uitgebreide inleiding en verklarende noten. Hierdoor kan de lezer de teksten plaatsen in de context van Wagners tijd, leven en muziekdrama’s.
Uit het Duits vertaald, ingeleid en geannoteerd door Philip Westbroek met een voorwoord van Dieter Borchmeyer.
Deze verzameling bevat de belangrijkste teksten van Wagner over kunst, politiek en religie en geeft een overzicht van bijna 50 jaar denkwerk achter het Gesamtkunstwerk.
De opgenomen teksten:
1) De Duitse opera (1834) Een van de vroegste teksten van Wagner over de toestand van de Duitse opera, waarin hij zijn positie als toekomstig operacomponist reeds aftast.
2) Over de ouverture (1840) Over de betekenis van de ouverture in de opera met speciale aandacht voor de dramatische kracht van de ouvertures van Beethoven.
3) Hoe verhouden de republikeinse ambities zich tot het koningschap?
4) De Revolutie (1849) Een opruiende tekst uit het revolutiejaar 1848-1849. Deze tekst toont Wagners meest radicale revolutionaire en sociaal-utopische ideeën.
5) De kunst en de Revolutie (1849) Een centrale tekst over de rol van de kunst in de gemeenschap naar het voorbeeld van de Griekse tragedie en de revolutionaire hervormingen die nodig zijn om dit ideaal in het heden te realiseren.
6) Het Jodendom in de muziek (1850) Het beruchte essay over de ‘Joodse kunstsmaak’, waarbij Wagner fulmineert tegen het commerciële karakter van de cultuurindustrie van zijn tijd en de rol die Joodse kunstenaars hier volgens zijn visie in spelen.
7) Over staat en religie (1864) Een opmerkelijke tekst uit de periode waarin Wagner Ludwig II van Beieren net heeft ontmoet en het koningschap voor Wagner het ideale brandpunt is van zowel de staat (gemeenschap) als de religie. Hij verwerpt het platte en agressieve patriottisme ten behoeve van het geïdealiseerde koningschap als bindend element in de gemeenschap.
8) Beethoven (1870) Een jubileumtekst voor de 100ste geboortedag van Beethoven. Wagner gaat in dit artikel in op de betekenis van Beethoven voor zijn werk waarbij hij de betekenis van muziek analyseert aan de hand van de filosofie van Schopenhauer.
9) Religie en kunst (1880) Over de betekenis van kunst als substituut voor de religie die meer en meer verdwijnt uit het maatschappelijke leven. We vinden in dit essay Wagners ideeën over de betekenis van de Parsifal.
10) Over het vrouwelijke in het menselijke (1883) Afgebroken tekst – bedoeld als alternatief slot van Religion und Kunst – waar Wagner tot zijn dood in Venetië aan heeft gewerkt. Het sluit af met de veelzeggende woorden: Liebe – Tragik.
Uit het Duits vertaald, ingeleid en geannoteerd door Philip Westbroek met een voorwoord van Dieter Borchmeyer.
In de reeks Richard Wagner Geschriften verschijnen 9 delen. Allemaal uit het Duits vertaald, ingeleid en geannoteerd door Philip Westbroek.
Van Wagner verscheen eerder bij IJzer: Het kunstwerk van de toekomst, Opera en drama, Geschriften over eigen werk, Geschriften over muziek, Geschriften over theater en Geschriften over cultuur & maatschappij.
In voorbereiding
VIII. Geschriften over Parijs
IX. Geschriften uit de nalatenschap, herinneringen, open brieven
Daarnaast zal van de hand van vertaler Philip Westbroek een boek verschijnen waarin hij Wagners kunsttheorie en revolutionaire & controversiële, maatschappelijke & culturele ideeën helder uiteenzet.
